Ёкимли
охангга нима етсин?!
Сурхондарё вилоятининг бебаҳо мусиқий бойлиги
ота-боболаримизнинг санъатга қизиқиши, аждодларимизнинг асрлар оша мусиқа
мероси, достонлари, ички ҳис-туйғулари, кечинмалари, дардлари, хонишлари,
урф-одатлари, миллий қадриятлари, куй ва қўшиқлари ва албатта миллий мафкураси,
миллий чолғулари: дўмбира, сибизға, шупуллак, чанқовузлар куйларида устоздан
шогирдга ўтиб бизгача етиб келди.
Бой мусиқа меросимизнинг мустақилликкача бўлган аҳволи
ачинарли ҳолга келиб қолган эди. Миллий чолғуларимизда ижрочилик санъати ва
уларда яратилган оҳанглар санъатсевар халқимиз, жонкуяр мусиқашуносларимиз
қалбидагина сақланиб, авайлаб-асралиб шу кунларимизгача етиб келди.
Сурхондарё вилоятининг бебаҳо мусиқий бойлиги
ота-боболаримизнинг санъатга қизиқиши, аждодларимизнинг асрлар оша мусиқа
мероси, достонлари, ички ҳис-туйғулари, кечинмалари, дардлари, хонишлари,
урф-одатлари, миллий қадриятлари, куй ва қўшиқлари ва албатта миллий мафкураси,
миллий чолғулари: дўмбира, сибизға, шупуллак, чанқовузлар куйларида устоздан
шогирдга ўтиб бизгача етиб келди.
Она алласи факат гудакнинг ором олиши учун айтилмайди,
балки унинг воситасида боланинг кунгил дунёсига миллий рух киради. Она тилидаги
мехр-мухаббат, нафис туйгулар ва орзулар гудакнинг жисму-у жонида илдиз отади.
Дунёда алла эшитмаган, унинг ёкимли садоси остида тиникиб ухламаган болажон
булмаса керак.
Алла… Чакалок дунёга келиши билан уни
суйиш ва эркалаш, ором олиши энг якин кишилари , макони ва замони билан
таништириш учун айтиладиган кушикдир. Унинг ижодкорлари хам, ижрочилари хам
асосан мехригиё оналар.
Алла айтай,
жоним болам,
Кулок солгин,
алла.
Ширин аллам
тинглаб сен хам
Ором олгин,
алла.
Кузларимдан
томган ёшга
Парво килма,
алла-ё.
Бахтимга сен
ката булгин,
Хазон булма, алла.
Мехр билан
гудагининг багрига босган онанинг калби кайнок, куллари энг майин,еркалашлари
эса тотли. Гудагига мехр кузлари билан бокиб турган онанинг юз ифодасини
тасвирлашга калам ожиз. Алла кушиги ижро этилаётганда эса сокин куй , куйма
сатрлар, онанинг малохатли харакатлари, жигарбандини эркаловчи куллари,
хиссиётга тула овози, мехрибон нигохи бир бутун холда жамланиб, мукаддас кудрат
касб этувчи мужизага айлангандек булади. Аллаларнинг халк орасида асрлар давомида
яшаб келаётганинг боиси хам уни юракдан айтилганида булса керак.
Оналарнинг жажжи полапонига булган жушкин
мухаббат, фидоийлигининг энг нозик томонлари алла куйлаш жараёнида узининг
барча кирралари билан намоён булади. Суюкли фарзанд онанинг бу сехрли кушигини
тинглаб, мехр-мухаббат сабогидан хам бахраманд булади.
Маълумки, гудаклик пайтида болаларга ижобий хис туйгулар, шодиёна кайфият
жуда-жуда зарур. Оналар мургак фарзанди камоли учун мактов ва эркалашлар,
кутаринкилик ва хайрихохлик зарур булгани учун жушкин мехр, фидойилик
ифодаланувчи аллаларни куйлаб келганлар.
Алла, алла,
оппогим, алла,
Гул ичида
япрогим, алла.
Кизил гулнинг
бутоги, алла,
Онанг шунинг
адоги, алла…
Она фарзандининг таъриф-у тавсифида
нихоятда сахий, унга дунёнинг барча шодликларини, оламдаги барча эзгуликларни
илинади. Кичкинтой она кушигида энг ёкимли, энг чиройли нарсаларга киёосланади.
Айни чогда, ёкимли, гузал нарсаларнинг хам кичкинасига – гулнинг гунчасига,
ноннинг кулчасига.
Гудак улгайа боргани сайин унга
айтиладиган кушикнинг мавзуси хам кенгайа боради. Боласининг усиб-униши, уз
хаёт йулини топиши, эл-юрт, кавм-у кардошига окибатли, юрт корига ярайдиган
комил инсон булиб етишиши онанинг эзгу тилаги.
Эркалаш аллаларига болани тарбияловчи, уни маънавий
камолот сари етакловчи аллалар кушилиб боради. Куйидаги аллаларда болани оддий
тартибга ургатишдан тортиб, унга инсонни кадрлаш, мехр- окибатли булиш
лозимлиги хакида хам тушунча бериш назарда тутилган:
Алла, алла, ахди бор алла,
Хар нарсанинг вакти бор, алла.
Аллалар айтай вактида, алла,
Ухлаблар колсин тахтида, алла.
Алла, алла,
ойдин яхши, алла,
Кайгу, гамдан
шодлик яхши, алла.
Бекадр
кариндошликдан, алла,
Кадр билган
ётлар яхши, алла.
Халк аллаларини факат аёллар эмас, балки эркаклар хам
куйлашган. Айникса Сурхон вохасида эзгу ниятлари жам булган халкона алларни
оталар фарзанлари учун куйга солган. Бир неча кун илгари телевизор оркали отаси
Холик Хурсандовдан 15-16-ёшларида урнанган аллани кизи куйлаб берганида хам
хайратландим тугриси.
Сузлари маржондек тизилган аллани эса дафтаримнинг бир
четига кистириб олдим. Ота-онанинг мехри, эътибори, айтган, уратган алласи юракларда бир умрга мухланади. Алла умрбокий
кушикдир, уни эшитган хар бир боланинг дилида она Ватанга булган мехр- мухаббат,
садокат чексиз булади. Хар бир аёлга фарзанди- жигарбандига алла айтиши насиб
этсин!
Шу боисдан
ёшларимиз бундай ўлмас тарихимизни
билиши зарур.Асрлар давомида авлоддан-авлодга безавол етказилаётган бу,бойликларимизга ҳурмат қадр
ҳисси билан муносабатда бўлиш халқимизга бўлган ҳурматни ифодалайди. Самимий
багри кенг саховатли юртимиз суз бойлиги, тили ширин, мехнатсевар, мехмондуст
халки билан дунё ахлини лол кодириб келмокда. Бугун юртимизнинг кай гушасига
борманг кундан кунга чирой очиб янгича киёфа касб етаётганини гувохи буласиз.
Нафакат катта шахарлар балки чекка кишлокларда хам килинаётган бунёдкорлик
ишлари барчани лол колдиради. Бу сузларда асло муболага ёк юртимиз кучаларини
бир кезиб чиксангиз узингиз хам бунгна амин буласиз.
Дархақиқат бизнинг
шу каби ёдгорлигимиз, кушикларимиз ҳам буюк тарихимизни
сўзлагандек бўлади. Улар
шунчаки оханг эмас, балки воха
аҳлини яшаш тарзи турмуш шароитидан ҳам дарак беради. Шуни такидлаш жоизки
мана шундай маданий
ёдгорликлар қадриятларни қадрлашга ундайди. Қадриятларни қадрлаган халқни эса
буюк тарихи келажаги учун замин
яратади.
Эшмуродова Дурдона
Комментариев нет:
Отправить комментарий